Cumhuriyet’e konuşan Türkiye Psikiyatri Derneği’nden Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğr. Üyesi Doç. Dr. İrem Ekmekçi, refakatçiliğin bireyin gündelik yaşam düzenini bozan ve yoğun duygusal yük getiren bir süreç olduğuna dikkat çekerek “Klinik gözlemlerimde de sıkça rastladığım üzere en yaygın tepkiler; kaygı, çaresizlik, suçluluk duygusu, öfke ve tükenmiş hissi. Bununla birlikte bazı bireyler bu süreci, aile bağlarını güçlendiren ve dayanışmayı artıran bir deneyim olarak da yaşayabilmekte” dedi.
‘STRES BOZUKLUĞU GELİŞTİRME RİSKİ YÜKSEK’
Hasta yakını olmanın getirdiği stres, kaygı ve tükenmişlik belirtilerine değinen Ekmekçi, “Stres çoğu zaman bedensel ve ruhsal belirtilerle kendini gösterir. Sürekli yorgunluk, uyku ve iştah düzensizlikleri, dikkat sorunları, huzursuzluk, sosyal geri çekilme ve umutsuzluk, tükenmişlik ve depresif belirtilerin habercisi olabilir” ifadelerini kullandı. Refakatçilerde travma sonrası stres bozukluğu gelişme riskinin yüksek olduğuna değinen Ekmekçi, “Özellikle yoğun bakım gibi yaşamla ölüm arasındaki belirsiz süreçlerde bu risk artmakta. Ani krizler, çaresizlik ve uzun süreli belirsizlik, travmatik bir deneyime dönüşebilir” diye konuştu.
‘RUHSAL YÜKÜ ARTIRABİLİR’
Ekmekçi, refakatçilerin hastane ortamında karşılaştığı zorlukları şu şekilde anlattı: “Refakatçiler çoğunlukla uyku yetersizliği, hijyen sorunları, beslenme düzensizlikleri ve hasta hakkında yeterli bilgiye ulaşmada güçlük yaşar. Bu koşullar, ruhsal yükü artırarak uyum sürecini daha da zorlaştırır” Refakatçiye yönelik psikolojik destek mekanizmalarından bahseden Ekmekçi, “Bu kapsamda Konsültasyon-liyezon psikiyatrisi (KLP) den bahsetmem gerek. KLP, genel tıp alanları ile psikiyatri arasında köprü kuran ve hem hastaların hem de hasta yakınlarının ruhsal ihtiyaçlarını ele alan psikiyatrinin bir alt disiplini. Bu bağlamda refakatçilere kriz müdahalesi, psikoeğitim ve danışmanlık gibi destekler sunulabilir” ifadelerini kullandı.
‘ÖNEMLİ BİR EKSİK’
Türkiye’de KLP birimlerinin henüz yaygın olmaması nedeniyle bu hizmetlere erişimin sınırlı olduğuna dikkat çeken Ekmekçi, “Refakatçilerin sistematik biçimde psikiyatrik değerlendirmeye yönlendirilmesi, sağlık hizmetlerinde önemli bir eksiklik olarak karşımıza çıkmakta” dedi. Refakatçilik rolünün toplumda fazlasıyla kadınların üzerinde olduğunu vurgulayan Ekmekçi, “Araştırmalar, bakım verme sorumluluğunun kültürel olarak büyük ölçüde kadınların üzerinde olduğunu gösteriyor. Kadınlarda tükenmişlik, iş-yaşam dengesi sorunları ve ekonomik kayıplar bu nedenle daha görünür hale gelmektedir” diye konuştu.
